Definition of kriyapad in marathi मित्रांनो तुम्हाला क्रियापद व त्याचे प्रकार याबद्दल माहिती शोधत आहात का? तर या लेखात आम्ही क्रियापद व त्याचे प्रकार उदाहरणासहित सोप्या भाषेत समजावून देण्याचा प्रयत्न केला आहे.
Definition of kriyapad in marathi क्रियापदाची मराठी मध्ये व्याख्या
क्रियापद kriyapad meaning in marathi:-
१. वाक्यातील जो शब्द क्रिया दर्शवतो व त्यामुळे वाक्याचा अर्थ पूर्ण होण्यास मदत होते अशा शब्दाला क्रियापद असे म्हणतात.
२. उदाहरणार्थ (Example):- राम क्रिकेट खेळतो.
३. या वाक्यात खेळतो हा शब्द खेळण्याची क्रिया दर्शवतो व त्यामुळे वाक्याला अर्थ प्राप्त होतो म्हणूनच या वाक्यात खेळतो हा शब्द क्रियापदाची भूमिका बजावतो.
क्रियापदाचे मुख्य प्रकार:-
क्रियापदांमध्ये मुख्यत्वे सकर्मक व अकर्मक असे दोन प्रकार असतात.
१. सकर्मक क्रियापद:-
जे क्रियापद वाक्यात वापरले असल्यास वाक्य पूर्ण होण्यासाठी कर्माची आवश्यकता भासते त्या क्रियापदाला सकर्मक क्रियापद असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ:- राम क्रिकेट खेळतो.
वरील ‘खेळतो’ या क्रियापदाचे वाक्य पूर्ण होण्यासाठी धर्माची आवश्यकता आहे म्हणून ‘खेळतो’ हे क्रियापद सकर्मक क्रियापद आहे.
२. अकर्मक क्रियापद:-
क्रियापद वाक्यात वापरले असल्यास वाक्य पूर्ण होण्यासाठी कर्माची आवश्यकता भासत नाही अशा क्रियापदाला अकर्मक क्रियापद म्हणतात.
उदाहरणार्थ:- राम निघून गेला.
या वाक्यात वाक्य पूर्ण करण्यासाठी धर्माची गरज भासत नाही.
अकर्मक क्रियापदाचे तीन प्रकार पडतात:
१. स्थितीदर्शक:-
क्रियेची स्थिती दर्शवणाऱ्या अकर्मक क्रियापदास स्थितीदर्शक क्रियापद असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ:- राम क्रिकेटर आहे.
इतके आहे हे क्रियापद हर आमची सध्याची वस्तुस्थिती दर्शवते.
२. स्थित्यंतरदर्शक:-
जे अकर्मक क्रियापद वस्तुस्थिती मध्ये होणारा बदल दर्शवतो त्याला स्थित्यंतरदर्शक क्रियापद असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ:- राम क्रिकेटर झाला.
या वाक्यातील झाला हे क्रियापद रामची बदललेली स्थिती दर्शवते.
३. गतिदर्शक:-
वाक्यातील क्रियेची गती दर्शवणाऱ्या अकर्मक क्रियापदाला गतीदर्शक क्रियापद असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ:- राम मुंबईला पळाला.
वाक्यातील पळणे, धावणे, चालणे यासारखे क्रियापद गती दर्शवतात म्हणून त्यांना गतीदर्शक क्रियापद असे म्हणतात.
क्रियापदाचे इतर प्रकार:-
१. द्विकर्मक क्रियापदे:-
जे क्रियापद वापरण्यास वाक्यात दोन कर्मांची (प्रत्यक्षकर्म व अप्रत्यक्षकर्म) आवश्यकता भासते अशा क्रियापदाला द्विकर्मक क्रियापद म्हणतात.
उदाहरणार्थ:- प्रशिक्षक रामला क्रिकेट शिकवतात.
या वाक्यात ‘क्रिकेट’ हे प्रत्यक्षकर्म आहे व ‘राम’ हे अप्रत्यक्षकर्म आहे म्हणून ‘शिकवतात’ हे द्वि कर्म क्रियापद आहे.
२. उभयविध क्रियापद:-
जे क्रियापद सकर्मक व अकर्मक अशा दोन्ही प्रकारांमध्ये मोडले जाते अशा क्रियापदाला उभयविध क्रियापद म्हणतात.
उदाहरणार्थ:- रामच्या घराचे छप्पर उडाले : सकर्मक
त्याच्या घराचे छप्पर उडाले : अकर्मक
या दोनही वाक्यात ‘उडाले’ हे क्रियापद सकर्मक व अकर्मक अशा दोन्ही भूमिका निभावते म्हणून या क्रियापदाला उभयविध क्रियापद म्हणतात.
३. अपूर्ण विधान क्रियापद:-
जे क्रियापद वापरल्यास वाक्याला अर्थ प्राप्त होण्यासाठी विधानपूरक शब्दाची गरज भासते अशा शब्दाला अपूर्णविधान क्रियापद म्हणतात.
उदाहरणार्थ:- राम डॉक्टर झाला.
या वाक्यात डॉक्टर हा विधान पूरक शब्द आहे.
४. सहाय्यक क्रियापद:-
जी क्रियापद वाक्य पूर्ण करण्यासाठी धातुसाधितानंतर वापरले जाते अशा क्रियापदाला सहाय्यक क्रियापद असे म्हणतात.
( sahayak kriyapad examples in marathi ) उदाहरणार्थ:- राम क्रिकेट खेळणार आहे.
यामध्ये ‘खेळणार’ हे धातुसाधित आहे व ‘आहे’ हे सहाय्यक क्रियापद म्हणून वापरले आहे. त्यामुळे ‘खेळणार आहे’ हे एकत्रितपणे संयुक्त क्रियापद आहे.
५. संयुक्त क्रियापद sanyukta kriyapad in marathi:-
काही वाक्यात धातुसाधित व सहाय्यक क्रियापद एकत्रितरीत्या क्रिया दर्शवतात म्हणून धातुसाधित व सहाय्यक क्रियापद यांना एकत्रितरीत्या संयुक्त क्रियापद असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ:- राम क्रिकेट खेळणार आहे.
यामध्ये ‘खेळणार’ हे धातुसाधित आहे व ‘आहे’ हे सहाय्यक क्रियापद आहे त्यामुळे ‘खेळणार आहे’ हे एकत्रितपणे संयुक्त क्रियापद आहे.
६. सिद्ध क्रियापद:-
जी मूळ क्रियापदे आहेत व ते कोणत्याही नामापासून तयार झाली नाहीत अशा क्रियापदांना सिद्ध क्रियापद असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ:- येणे, जाणे, उठणे इत्यादी.
७. साधित क्रियापद:-
जी क्रियापदे मूळ नसून ती इतर शब्दांपासून म्हणजेच धातूपासून तयार होतात अशा क्रियापदांना साधित क्रियापद म्हणतात.
उदाहरणार्थ:- खेळतो : (मूळ धातु : खेळ)
पाणावले : (मूळ धातू : पाणी)
८. प्रयोजक क्रियापद:-
जे क्रियापद वापरल्यास मुख्य कर्ता दुसर्‍या कर्त्यास कर्म करण्यास प्रवृत्त करत असेल तर त्या क्रियापदास प्रयोजक क्रियापद म्हणतात.
उदाहरणार्थ:- आई मुलांना खेळवते.
या वाक्यात आई हा मुख्य करता मुलांना खेळण्यास म्हणजेच कर्म करण्यास प्रवृत्त करीत आहे. म्हणून खेळवते हे प्रयोजक क्रियापद आहे.
९. शक्य क्रियापद:-
जे क्रियापदाचा वापर वाक्यातील क्रियेची शक्यता दर्शवण्यासाठी केला जातो त्या क्रियापदास शक्य क्रियापद असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ:- मला इतकेच धावता येईल.
या वाक्यात येईल हे क्रियापद शक्यता दर्शवित आहे.
१०. अकर्तूक/ भावकर्तूक क्रियापद:-
जे क्रियापद वापरले असल्यास वाक्यात प्रत्यक्ष कर्ता नसतो तसेच क्रियापदातील भाव हाच कर्ता असतो अशा क्रियापदास अकर्तूक किंवा भावकर्तूक क्रियापद असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ:- आज लवकर उजाडले.
या वाक्यात कर्ता नसून उजाडणे हा भावच कर्त्याची भूमिका बजावतो.
११) गौण क्रियापद:-
ज्या क्रियापदातील मूळ धातू ओळखता येत नाही अशा क्रियापदाला गौण क्रियापद म्हणतात.
उदाहरणार्थ:- पाहिजे, नको, नाही इत्यादी.
१२) करणरुपी / अकरणरुपी क्रियापद:-
काही क्रियापद हे वाक्यामधील होकारार्थी भाव दर्शवतात अशा क्रियापदांना करणरुपी क्रियापद असे म्हणतात.
उदाहरणार्थ:- असावे, आहे, करावे इत्यादी.
जे क्रियापद वापरल्यामुळे वाक्यामध्ये नकारार्थी भाव उत्पन्न होतो अशा क्रियापदांना अकरणरुपी क्रियापद असे म्हणतात
उदाहरणार्थ:- नाही, नसावे, नलगे इत्यादी.